X Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego 2008: Ptaszkowa - kościół pw. Wszystkich Świętych

Ptaszkowa to miejscowość malowniczo położona na Sądecczyźnie, u podnóży Beskidu Niskiego. Od pobliskiego Grybowa dzieli ją zaledwie kilka kilometrów. Początki wsi datowane są na XIV w., kiedy to przywilej lokacyjny dla Ptaszkowej wydała królowa Jadwiga, wdowa po Władysławie Łokietku (1336), lecz wieś wówczas nie powstała. Nowy akt lokacji wydał Kazimierz Wielki w 1359 roku, osadzając tu sołtysa Mikołaja de Mestza. Ptaszkowa była wsią królewską, i, jak poświadczają zapiski w księgach sądowych, dość zamożną. Od czasu swego powstania podlegała parafii grybowskiej. Po wzniesieniu miejscowej świątyni w połowie XVI w. stała się samodzielną parafią. Jednak już przed 1618 roku znów została włączona do parafii grybowskiej. Parafię w Ptaszkowej ponownie erygowano ok. 1770 roku.












Kościół jest położony wśród wysokich drzew i otoczony drewnianym ogrodzeniem z bramkami nakrytymi gontowymi daszkami. W pobliżu kościoła wznosi się murowana dzwonnica projektu Zdzisława Mączeńskiego (1930). Drewniana świątynia została zbudowana w 1555 roku przez Jana Joachima Kuklę, cieślę z Grybowa. Gruntowny remont przeszła w latach 1880-1883, wtedy przekształcono wieżę i sygnaturkę, a także oszalowano (obito deskami) ściany kościoła. W 1929 roku powiększono kościół, dzieląc jego korpus na dwie części i rozsuwając je. Między te dwie części wstawiono transept, czyli poprzeczną nawę. W tej postaci świątynia zachowała się do naszych czasów. Drewniany kościół jest zbudowany w konstrukcji zrębowej, jako jednonawowy, ze wspomnianym transeptem. Po stronie zachodniej znajduje się wieża o pochyłych ścianach, z kruchtą w przyziemiu. Od wschodu zamyka świątynię wieloboczne prezbiterium, do którego od północy przylega zakrystia, a od południa przedsionek.


Wnętrze świątyni nakrywają stropy, na skrzyżowaniu zaś nawy i transeptu wzniesiono pozorne sklepienie kopulaste. Pokrywa je – jak również ściany – wielobarwna polichromia figuralna i ornamentalna wykonana w latach 1929-1932 przez Józefa E. Dutkiewicza. Starsze malowidła ścienne (1776), przedstawiające sceny ze Starego Testamentu oraz św. Marię Magdalenę, zachowały się w kruchcie przy południowej ścianie nawy. Wykonał je zapewne miejscowy twórca, na co wskazuje ludowy charakter tych przedstawień. Najcenniejszym obiektem jest rzeźba Matki Bożej z Dzieciątkiem, znajdująca się w prawym ołtarzu bocznym, pochodząca z ok. 1420 roku. Figura ta, nazywana Madonną ze słonecznikiem (od trzymanego przez Maryję kwiatu). Jednym z najstarszych elementów jest kamienna chrzcielnica z 1506 roku, nieco młodsze są wczesnobarokowe, XVII-wieczne ołtarze boczne, wzbogacone o rokokowe detale. Rokokowe w formie są niezwykle bogato zdobione i barwnie polichromowane ławki, ambona i konfesjonały (1777). Późnobarokowy ołtarz główny, wykonany w 1864 r., mieści w części środkowej szczególnie czczony przez wiernych obraz Matki Bożej Radosnej, pochodzący z 1. poł. XVIII w. W świątyni znajduje się jeszcze kilka interesujących obrazów, m.in. Przemienienie Pańskie na górze Tabor (XVII w.).

Z kościołem w Ptaszkowej związany jest jeszcze jeden niezwykły zabytek – drewniana płaskorzeźba przedstawiająca modlącego się w Ogrojcu Chrystusa i dwóch śpiących apostołów. Do Ptaszkowej trafiła zapewne w XIX w. i znajdowała się w niszy na zewnątrz wschodniej ściany kościoła. W trakcie gruntownej konserwacji przeprowadzonej w latach 2000-2003 odsłonięto spod nawarstwień farb pierwotną strukturę rzeźby, a także odkryto kryptosygnaturę Wita Stwosza wplecioną w szatę św. Jana. Płaskorzeźba ta powstała zapewne dla krakowskiego kościoła Mariackiego ok. 1493-1495 roku Obecnie jest eksponowana w Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu [źródło tekstu dnidziedzictwa.pl].

Zdjęcia wykonane podczas Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego

Obiekt znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej w Małopolsce

Zobacz też: X Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego w Grybowie i Ptaszkowej