Tradycje bożonarodzeniowe

Polska jest krajem, w którym tradycja bożonarodzeniowa ma bardzo duże znaczenie. A może bezpieczniejszym stwierdzeniem będzie, że miała. Proces amerykanizacji powoduje, że święta Bożego Narodzenia stają się z roku na rok bardziej komercyjne. Jednak są regiony, gdzie zwyczaje są podtrzymywane. Zazwyczaj małe miasteczka i wioski oraz ludzie pochodzący z takich miejsc dbają o to, by świąteczne obyczaje były obecne w obchodach szczególnych uroczystości. Dane regiony Polski różnią się oczywiście tradycją. Tyle, ile w Polsce jest regionów, tyle tradycji bożonarodzeniowych. Ale najpierw o tym co wspólne, co pojawia się wszędzie i jest niezmienne.

Wigilia - najpiękniejsza z tradycji

Wigilia Bożego Narodzenia. Obchodzona jest ona chyba tylko w Polsce tak pięknie. Na pewno tylko w naszym kraju jest zwyczaj łamania się opłatkiem - symbolem pojednania i przebaczenia, znakiem przyjaźni i miłości. W Wigilię spożywa się wieczorną kolację, na której tradycyjnie serwowane są 12 dania jarskie. Po spożyciu posiłków przekazuje się najbliższym (czasem przynosi je Święty Mikołaj, a czasem Gwiazdka lub Gwiazdor) prezenty.

O północy w kościele rozpoczyna się Pasterka - uroczysta Msza święta - upamiętnia oczekiwanie i modlitwę pasterzy zmierzających do Betlejem. W święta Bożego Narodzenia nie może zabraknąć choinki, która w wielu kulturach uważana jest za symbol życia i odradzania się, trwania i płodności. W kościele katolickim drzewko bożonarodzeniowe stanowi odwoływanie się do drzewa Krzyża z Golgoty, które jak głosi legenda, zbito z rajskiego drzewa życia.

Ważne i występujące na terenie całej Polski jest śpiewanie kolęd. Jest ich około 800 licząc ze średniowiecznymi, tymi z XVI i XVII wieku. Święta Bożego Narodzenia znane były również z kolędowania. Dzieci, młodzież czy odważni dorośli przebierali się za postacie kojarzone z tymi świętami, pukali do drzwi domów i śpiewali kolędy. Ważne było to, by ci kolędnicy nie wyszli z żadnego domu z pustymi rękami. Czasem dostali przysłowiową złotówkę na czekoladę, niekiedy gospodyni częstowała świątecznymi wypiekami, a gospodarz uraczył jakimś mocniejszym trunkiem. Nie można zapomnieć o prezentach, których co roku szukamy pod choinką. Niegdyś tradycją - teraz już niekoniecznie - były jasełka. Czy dzieci, czy dorośli wcielając się w role bohaterów wigilijnej nocy odtwarzali wydarzenia tego dnia.

Obchody Bożego Narodzenia w regionach Polski

Jak przebiegają święta bożonarodzeniowe w różnych miejscach kraju? Jakie zwyczaje regionalne są w różnych miastach i województwach Polski? Sprawdźcie! A jeśli znacie jakieś inne - napiszcie!

Lubelszczyzna

Najpopularniejszymi daniami wigilijnymi w tym regionie są między innymi: barszcz z grzybami, kapusta z grochem, pierogi z grzybami, kasza gryczana z sosem grzybowym, kutia, pieczona lub gotowana ryba, kompot z suszonych jabłek i śliwek. Pod stołem można znaleźć dzieżkę do chleba, maselnicę i sierp, aby w przyszłym roku było co jeść i czym żąć. Zostawiane jest wolne nakrycie dla wędrowca lub dusz zmarłych. Ciekawe jest to, że zwraca się tu uwagę na to, by ilość potraw na wigilijnym stole była nieparzysta. Parzysta natomiast ma być ilość osób przy stole. Niespełnienie warunku wróży śmierć z grona biesiadników. Bardzo interesującym obyczajem wigilijnym były wróżby panieńskie. Aktualnie ten zwyczaj zanika. Pod każdym obrusem znaleźć oczywiście można siano, a osoby siedzące za wigilijnym stołem zobligowane są/były do wyciągnięcia źdźbła - najdłuższe oznaczało długie życie. Wigilia rozpoczyna się, kiedy pierwsza gwiazdka pojawi się na niebie. Na Lubelszczyźnie jest tradycja karmienia zwierząt opłatkiem, gdyż (wg tradycji) po spożyciu zwierzęta powinny przemówić ludzkim głosem. Co więcej, w tym regionie wypiekany był specjalny opłatek dla zwierząt w kolorze różowym.

Kujawy

Na Kujawach tradycyjne potrawy to: zupa z suszonych gruszek i śliwek, jagły (kasza jaglana), barszcz czerwony na kwasie buraczanym, kapusta z grochem, śledzie, groch, fasola, kluski z makiem. Bardzo ważne na Kujawach jest to, żeby gospodyni przez całą kolację siedziała za stołem. Jej nawet chwilowa nieobecność może spowodować „szkody” dla gospodarstwa, a mianowicie „kury przestaną nieść jaja”. Na Kujawach, podobnie jak na Lubelszczyźnie występują wróżby. Twierdzono, że gwieździsta noc wigilijna oznacza dobre noszenie się kur, natomiast pochmurna to, że krowy będą dojne przez cały rok.

Warmia i Mazury

Na Warmii i Mazurach prezentów pod choinką nie zostawia Mikołaj. Tam przynosi je Szemel - warmiński lajkonik. Natomiast w tradycji poznańskiej to Gwiazdor rozdaje prezenty. Tam również jest zwyczaj zawieszania na suficie czubów sosny lub świerka. Podstawowa potrawa to zupa rybna. Obecne są też wróżby, na przykład gospodarz domu w pomieszczeniu gospodarczym podrzuca łyżkę gęstej potrawy do góry - im więcej zostanie na suficie, tym większe będą plony w przyszłym roku.

Podlasie

W tradycji podlaskiej ważne jest to, kto jako pierwszy przestąpi próg w dzień wigilijny. Mieszkańcy dbają o to, by był to mężczyzna, gdyż przynosi to szczęście domostwu. Przykładowa wróżba znana na Podlasiu to liczenie sztachet w płocie przez panienki - parzysta liczba oznacza szybkie zamążpójście.

Ciekawostki o Bożym Narodzeniu

Najstarsza polska kolęda pochodzi z roku 1435 roku - jest nią "Zdrów bądź Królu Anielski".


Znana kolęda “Cicha noc” została przetłumaczona na ponad 300 języków i dialektów. Przykład? Po arabsku i niemiecku.



Pierwsze jasełka pochodzą z 1223 roku, a zorganizował je św. Franciszek z Asyżu w skalnej grocie w Greccio.

Tradycja choinek narodziła się w Alzacji w Niemczech, gdzie nawiązywało ono do rajskiego drzewa. Drzewka ubierano w ozdoby z papieru, bibuły, piórek, wydmuszek, słomy. Dekorowano jabłkami, ciasteczkami, pierniczkami, orzechami.
Obecnie popularne są bombki, światełka i cukierki.



Ozdoby choinkowe mają znaczenie - łańcuchy symbolizują węża kusiciela, a gwiazda na szczycie choinki oznacza gwiazdę betlejemską, która prowadziła Trzech Króli do Betlejem, lampki natomiast miały ogrzewać przychodzące dusze zmarłych.

W kościele w miejscowości Christkindl w Górnej Austrii znajduje się prawdopodobnie najstarsza choinka. Tak przynajmniej uważa Benedykt XVI, który jeszcze jako kardynał Joseph Ratzinger, często wspominał to miejsce i dwukrotnie odwiedził tamtejsze sanktuarium.

Podczas I Wojny Światowej w Wigilię Bożego Narodzenia żołnierze zawiesili walki i śpiewali kolędy. Żołnierze wyszli z okopów i krzyczeli "Wesołych Świąt". Żołnierze brytyjscy opuścili pozycje i powitali Niemców uściskami dłoni i życzeniami.

Podczas świąt niekiedy wieszana jest w domu jemioła, która uważana jest za magiczną. Według celtyckich i teutońskich legend przynosi szczęście, chroni przed złymi mocami, a także zwiększa płodność. “Wynalazkiem” ludzi z wiktoriańskich czasów było całowanie się pod nią.

Pieniądze przynieść ma wsadzenie do portfela łusek z karpia serwowanego na wigilijnym stole lub grosika do pieroga.


Zobacz też inne artykuły o tematyce bożonarodzeniowej:
Szopka
Szopka Krakowska
Targi Bożonarodzeniowe w Krakowie
Targi Bożonarodzeniowe w Europie
Grudzień - kaktus bożonarodzeniowy

Śpiewaj kolędy i pastorałki - ściągnij aplikację mobilną na swój smartfon i tablet - ZA DARMO!