Za inspiracją Małopolskiego Instytutu Kultury przedstawiamy Wam w związku z Dniem Zmarłych artykuł autorstwa Łukasza Wrony o cmentarzach wojennych w Małopolsce.
Wojna światowa kojarzy się nam najczęściej z okresem 1939-1945, tymczasem w Małopolsce znacznie łatwiej znaleźć pamiątki Wielkiej Wojny z początku XX wieku. Przełomowe batalie frontu wschodniego, jakie toczyły się na terenie Małopolski w pierwszych dwóch latach wojny, wiązały się z olbrzymią liczbą ofiar. Pod Krakowem, Limanową, Marcinkowicami, Łowczówkiem i Gorlicami zginęły setki tysięcy żołnierzy austrowęgierskich, niemieckich oraz rosyjskich. Wśród nich znalazło się mnóstwo polskich wiarusów.
W ciągu kilku dni następujących po bitwie okoliczna ludność starała się pochować ciała poległych żołnierzy w lejach po pociskach i opuszczonych okopach. Taka praktyka oszczędzała im pracy. Następnie specjalne oddziały tyłowe zajmowały się ekshumacją zabitych i przenoszeniem ich na nowe miejsca, w których tworzono cmentarze wojenne.
Do pracy nad nimi władze wojskowe zatrudniały architektów, rzeźbiarzy, kamieniarzy, stolarzy i snycerzy – sztab ludzi, którzy dbali o estetyczny wymiar cmentarnych założeń. W Małopolsce pracował m.in. słynny architekt słowacki Dušan Jurkovič. W zachodniej części ówczesnej Galicji – czyli na terenie obecnego województwa małopolskiego - założono ok. 300 cmentarzy wojennych. Wśród nich były zarówno te niewielkie kryjące kilku niezidentyfikowanych żołnierzy, jak i olbrzymie nekropolie, będące do dziś miejscem kultu poległych bohaterów (Cmentarz na Jabłońcu w Limanowej lub cmentarz legionistów w Łowczówku).
Przemierzając Małopolskę z północy na południe niemal co kilka kilometrów możemy natrafić na miejsca związane z historią Wielkiej Wojny. Warto zatrzymać się przy kilku szczególnie pięknych cmentarzach, które związane są z historią kolejnych batalii.
Cmentarz wojenny Ogonów miejscowości Kaliś – położony w niewielkiej odległości od granicy z województwem śląskim, znajdujący się w sercu Jury Krakowsko-Częstochowskiej, cmentarz kryje szczątki niemal 900 żołnierzy poległych podczas walk w tym rejonie w listopadzie 1914 roku. Pochowani tu austrowęgierscy żołnierze (np. piechurzy z krakowskiego 13 pułku piechoty) starali się zatrzymać rosyjski Walec Parowy czyli wielką ofensywę armii carskiej prącej w kierunku Śląska.
Cmentarz wojenny nr 386 na wzgórzu Jabłoniec w Limanowej - cmentarz założono na szczycie wzniesienia, o które walczyli w grudniu 1914 roku węgierscy huzarzy płk Othmara Muhra, którzy w straceńczym ataku odbili kluczowe wzgórze z rąk rosyjskich. Nad cmentarzem dominuje mauzoleum bohaterskiego kawalerzysty, które rokrocznie odwiedzają wycieczki węgierskich patriotów.
Cmentarz wojenny nr 123 w Łużnej „Pustki” – wzgórze Pustki stanowiło ważny element obrony wojsk rosyjskich podczas bitwy pod Gorlicami w maju 1915 roku. To strome wzgórze zdobyli szturmem żołnierze galicyjskich (złożonych głównie z Polaków) pułków piechoty. Wśród 909 pochowanych żołnierzy austrowęgierskich wielu z nich nosiło polsko brzmiące nazwiska. Widoczny z wielu kilometr cmentarz podkreśla monumentalna drewniana gontyna, odrestaurowana w 2014 roku.
Cmentarz wojenny nr 91 w Gorlicach – cmentarz znajdujący się na obrzeżach zniszczonych podczas wojny Gorlic jest świadectwem olbrzymiej batalii, jaka rozgorzała na ulicach miasta w dniu 2 maja 1915 roku.
Cmentarz wojenny nr 171 Łowczówek – największy cmentarz wojenny kryjący ciała poległych polskich legionistów znajduje się w Łowczówku, wokół którego w okresie świąt Bożego Narodzenia roku 1914 walczyli żołnierze 1 i 5 Pułku Legionów. Na licznych krzyżach nagrobnych można odkryć nazwiska 113 spośród 128 poległych w bitwie pod Łowczówkiem.
Miejsca te z i wiele innych śladów Wielkiej Wojny, znajdują się na Szlaku Frontu Wschodniego I Wojny Światowej.
Więcej informacji: www.SzlakPierwszejWojny.visitmalopolska.pl
26 czerwca 2011, godz. 11.00-18.00
W tym roku pokazane zostaną Twarze Małopolski. Dwanaście zabytków i postaci – artyści, władcy, naukowcy - lub wydarzeń. Odbędą się koncerty, odczyty, prezentacje. Obejrzeć będzie można cykl filmów dokumentalnych o zabytkach i postaciach, a także zwiedzić interaktywną wystawę w Krakowie o odkrywaniu nieoczywistych, fascynujących skarbów Małopolski. 
Mapa przewodnik GPS na iPhone’a i Androida "Małopolska zimą" to nowoczesny przewodnik po największych atrakcjach Małopolski, który połączono z mapą interaktywną.
Puchar Świata w Skokach narciarskich w Zakopanem 2011 odbędzie się w dniach 20-22 stycznia 2011. Przedstawiamy program imprezy. Im wcześniej zarezerwujesz nocleg w