Andora - przewodnik, zdjęcia, mapa

Andora to malutki kraj pomiędzy Francją a Hiszpanią, leżący w górach Pirenejach nad rzeką Valira. Zimą to prężny kurort narciarski, w lecie możliwość ucieczki od upałów i spacery po górach. Jaka jest Andorra? Przewodnik, zdjęcia i mapa czekają poniżej!


Andora latem to świetne miejsce na górskie spacery


A zimą Andora na narty

Andora - podstawowe dane
Stolica: Andora (Andorra la Vella)
Ustrój polityczny: monarchia konstytucyjna
Andora ma powierzchnię 468 km2
Liczba ludności: około 85 tysięcy
Średnia gęstość zaludnienia: ok. 150 osób na km2
Język urzędowy: kataloński
Waluta: Euro
Strefa czasowa: UTC +1 – zima, UTC +2 – lato
Prąd: 230V / 50 Hz
Numer kierunkowy do Andory: +376

Kiedy jechać do Andory?

Pogoda w Andorze charakteryzuje się niższymi temperaturami niż polskie. Średnia roczna temperatura powietrza to od 6 do 9°C. W wakacje temperatury przekraczają ledwie 19 stopni Celsjusza. Są tu chłodne zimy i pada dużo śniegu, który wysoko w górach utrzymuje się nawet 200 dni w roku. Najwięcej deszczu pada w maju i czerwcu oraz jesienią. Występują duże różnice w temperaturach między dniem a nocą.

Jak dojechać do Andory?

Najpierw doleć samolotem
W Andorze nie ma kolei ani lotniska, dlatego trzeba najpierw dotrzeć do Francji lub Hiszpanii. Najbliższe lotnisko La Seu d'Urgell Airport służy małym prywatnym samolotom, choć są plany na stworzenie z niego lądowiska z prawdziwego zdarzenia. Można dolecieć do Barcelony (najwygodniejsze może być lotnisko Girona, ale też Barcelona El Prat, i mniej Reus w okolicach Tarragony). Można też dolecieć do francuskich lotnisk Perpignan-Rivesaltes i Tuluza. Są też lotniska dla helikopterów w La Massana, Arinsal i Escaldes-Engordany, ale podejrzewam, że to nie jest Twój standardowy sposób przemieszczania się ;) Można też z Włoch dotrzeć promem z Portu Genua we Włoszech do portu w Barcelonie, a następnie przesiąść się w autobus lub wynajęte auto ze stolicy Katalonii.

A potem autobusem lub autem
Z Barcelony dojedziemy do Andory autobusem firmy ALSA za około 50 euro w obie strony lub AndBus w podobnej kwocie. Przejazd z przystanku przy lotnisku Barcelona El Prat do dworca autobusów w Andorra La Vella zajmuje trzy godziny.
Jest 280 km wysokiej jakości dróg. Drogą CG-1 dotrzemy z Adorra la Vella do Hiszpanii, a CG-2 do Francji (przez płatny tunel Envalira, w pobliżu El Pas de la Casa). Respektowane jest polskie prawo jazdy. Obowiązują bardzo wysokie mandaty. Warto wiedzieć, że czasem ruch na drogach jest dość duży i wygodniej poruszać się komunikacją zbiorową. Kierowca musi mieć co najmniej 18 lat. Ruch jest - tak jak w Polsce - prawostronny. Wszystkie osoby w aucie muszą mieć zapięte pasy.

Transport po Andorze
Podróżować można autobusami, które kursują zwykle raz na pół godziny lub częściej w godzinach szczytu. Wiele przystanków jest "na żądanie". Bilety kosztują od półtora do prawie sześciu euro i kupuje się je u kierowcy.
Kursuje również autobus turystyczny Andora Bus Turistic (cały rok we wtorki, czwartki i soboty). Ceny w zależności od trasy to 12 lub 18 euro (dzieci do 12. roku życia jadą za darmo). Początkowe przystanki w Andorra la Vella i Sant Julia de Loria.
Taksówki należy zamawiać na postojach lub telefonicznie, a nie należy ich zatrzymywać na ulicy. Auta są pomalowane na biało i żołto. Zimą za dotarcie na stok narciarski zapłacimy według taryfy urzędowej, a za powrót według taksometru.
Więcej o komunikacji w Andorze na www.transportpublic.ad

Hotele w Andorze

Ceny pokoi dwuosobowych wahają się od 20 euro w hostelach do 40 euro (i więcej) w hotelach. Warto sprawdzić ceny wcześniej w Internecie i zarezerwować nocleg z wyprzedzeniem.
Schroniska górskie (refugis), w liczbie trzydziestu, są bezpłatne.
Nie można rozbijać na dziko obozów czy kempingów.

Hoteli, apartamentów i hosteli w Andorze możesz szukać na przykład na:
- www.booking.com
- www.hotelscombined.com

Atrakcje turystyczne Andory

Co zwiedzić w Andorze? Warto zobaczyć takie atrakcje turystyczne jak:
Góry Pireneje i natura - warto udać się na wędrówkę po tej malowniczej okolicy w lecie lub poszusować na nartach lub snowboardzie w okresie zimy (grudzień - kwiecień). Jest tu prawie 200 tras narciarskich. Ceny karnetów narciarskich na www.skiandorra.ad
Kościoły romańskie i inne świątynie, na przykład sanktuarium Notre Dame Meritxell; kamienny kościółek w miejscowości Santa Coloma w stylu przedromańskim z IX/X wieku; stara kaplica SanVincent d'Enclar, Muzeum Casa d'Areny Plandolit w Ordino; kościół San Miquel de Engolasters z XII wieku w Escaldes-Engordany. Kościoły można zobaczyć przed i po nabożeństwach, bowiem zwykle są zamknięte.
Park wodny Caldea - jedno z największych górskich SPA w Europie.
Dolina lodowcowa Madriu-Perafita-Claror, wpisana na listę świadowego dziedzictwa UNESCO, do której mieszkańcy wprowadzają się jedynie latem (miejscowości Entremesaigues i Ramio).
Dolina Sorteny (Vall de Sorteny) w parafii Ordino - łatwa trasa górska
Muzea - są względnie tanie, bo bilet dla dorosłej osoby kosztuje od 3 do 6 euro. Są też dni wejścia za darmo i pakiety wejść do różnych muzeów.

Imprezy i święta w Andorze

• 6 stycznia - Święto Trzech Króli
• styczeń - Fiesta de escudella z degustacją potrawy escudella
• luty/marzec - karnawał
• 14 marca - Dzień Konstytucji
• 23 kwietnia - Dzień św. Jerzego - jeden z patronów Andory. Ludzie obdarowują się różami i książkami. W Katalonii obchodzony hucznie pod nazwą Sant Jordi.
• 24 czerwca - Dzień św. Jana, czyli święto przesilenia letniego
• lipiec - Międzynarodowy Festiwal Jazzowy organizowany co dwa lata w Escaldes-Engordany
• wrzesień - Festiwal Muzyki Klasycznej, trwa dwa dni w miejscowości Ordino w kościele parafialnym
• 8 września - Dzień św. Dziewicy z Meritxell, patronki Andory. Jest msza, a po niej wierni składają pocałunki na statui Świętej Dziewicy. Nocą podziwiać można sztuczne ognie.

Co warto zjeść w Andorze?

Ze względu na historię Andory, zjemy tu dania katalońskie, hiszpańskie i francuskie.

• Omlet - truites de casseroles
• Cunillo - królik w sosie pomidorowym
• Escadolles / escudella - zupa na baraninie z warzywami i ziemniakami
• Trinxat – gotowana kapusta z duszonymi ziemniakami, cebulą oraz boczkiem
• Szynka zapiekana z octem i miodem - rostes amb mel
• Unikalny ser ormatge de tup
• Peus de porc – nogi wieprzowe
• Costellas a la losa – żeberka jagnięce smażone z czosnkiem na wieprzowym tłuszczu na kamiennej płycie rozgrzanej ogniem
• Los civets – duszone mięso z dziczyzny lub królika
• Escalivada – grillowana papryka, bakłażany i cebula
• Esqueixada – rozdrobniony marynowany dorsz z warzywami
• Caragols a la llauna – ślimaki z rusztu
• Arros amb bolets – zapiekany ryż z grzybami
• Tupí – ser w oliwie
• Coca masegada - ciasto nasączone alkoholem
• Orejones – suszone brzoskwinie z cukrem gotowane w winie
• Crema catalana – pudding o smaku cynamonu i palonego karmelu; niektórzy mówią, że to crème brûlée
• Mel i mató – biały ser z miodem

Ważne informacje praktyczne

Andora nie należy do Unii Europejskiej, a zatem: - połączenia telefoniczne z Andory mogą być droższe niż z innych krajów Unii Europejskiej
- ze względu na drogi roaming wyłącz internet przed przekroczeniem granicy z Andorą; pomocny może być zakup karty SIM w Andorra Telecom, której siedziba jest między innymi w centrum stolicy Andorra La Vella
- nie obowiązuje to EKUZ - Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego. Koszty leczenia trzeba rozliczyć ze swoim ubezpieczycielem. Dlatego ubezpiecz się przed wyjazdem do Andory. Podstawowa konsultacja lekarska to koszt 60 euro.
- Andora to strefa bezcłowa, ale przy powrocie do Hiszpanii i Francji należy pamiętać o normach unijnych związanych z przywożeniem towarów na teren UE. O limity można pytać w sklepach, bo sprzedawcy są dobrze poinformowani (ich klienci to przecież w dużej mierze turyści).

Na teren Andory można wjechać z dowodem osobistym lub paszportem. Można pozostawać na terenie Andory przez 90 dni bez konieczności spełnienia dodatkowych formalności. Paszport powinien być ważny co najmniej 3 miesiące dłużej niż planowany dzień wyjazdu.
Jest tu konsulat honorowy - Calle Prat de la Creu 59-65, Blok A, 5 piętro; 500 Andorra de la Vella, telefon: +37 688 52 88, consol@consolatpoloniaandorra.org, ale najbliższa ambasada jest w Madrycie, a konsulat w Barcelonie.

Przestępczość praktycznie nie występuje, ale zachowaj podstawowe zasady bezpieczeństwa.
Banki czynne są w dni robocze od 9 do 13 i od 15 do 17. Wymienić gotówkę i skorzystać z bankomatu można praktycznie w każdym banku. Akceptuje się popularne międzynarodowe karty kredytowe.
Nie wolno żebrać, a jeśli pozostaje się bez pracy to należy opuścić kraj.
Na ulicy nie wolno pić alkoholu. Zabronione jest posiadanie narkotyków i handel nimi.
Poczty czynne są w dni robocze od 8:30 do 14:30, a w soboty od 9 do 12 lub 13. Operatorami pocztowymi są instytucje z Hiszpanii (skrzynki czerwone) i z Francji (skrzynki żółte).

Ciekawostki o Andorze

Najwyższa góra: Pic Alt de la Coma Pedrosa (2942 m n.p.m.)
Najniższy punkt: Riu Runer przy granicy z Hiszpanią (840 m n.p.m.)
Najdłuższa rzeka: Valira (dopływ Segre)
Nazwa historyczna (tradycyjna): Doliny Andory (katal. Les Valls d’Andorra), obecnie w pełnym zapisie - Księstwo Andory (po katalońsku, który jest oficjalnym językiem państwa, Principat d’Andorra)
Andora dzieli się na 7 parafii (katalońskie parroquia).

Skąd wzięła się nazwa kraju Andora?

Kraj pokryty zaroślami - tak miano nazywać w języku nawarryjskim ten teren przed wiekami (anduriall). Inni twierdzą, że nazwa państwa Andora pochodzi z języka baskijskiego. Z kolei według legendy określenie to miało się wziąć od miasta Endor wspomnianego w Starym Testamencie. Upowszechnić je mieli Saraceni chroniący się na tym terenie podczas ucieczki na północ Europy. Mógł to też uczynić Ludwik Pobożny, syn Karola Wielkiego, któremu panorama Andory przywołała widok doliny między górą Hermon a górą Tabor w Palestynie. Jeszcze inni wiążą nazwę z "ando" (hiszpańskie: wysoki) i "oro" (hiszpańskie: złoto). Niektórzy wywodzą ją od wyrazów "an" i "dor", które w połączeniu dają sformułowanie "brama wiatrów". Wracając do hiszpańskiego - wyraz "andar" to po polsku czasownik wędrować, chodzić.

Historia Andory

Prawa miejskie Andora uzyskała z rąk Karola Wielkiego. Była lennem hrabiów Urgell, a w 1133 r. trafiła do biskupa z La Seu d'Urgell. W XII wieku sprzeczali się o nią biskupi i hrabiami z Foix (Francuzi). W 1278 r. dyskusje zakończyła ugoda, która ustanawiała współrządcami biskupa i hrabię. Andora miała płacić im daniny - biskupom Urgell 460 peset każdego roku, a hrabiom Foix 960 franków  też co roku. W 1419 r. ludność powołała parlament - Radą Terytorialną (Consell de la Terra), zmieniony potem w Radę Generalną (Consell General). W 1607 król Henryk IV, hrabia Foix, przekazał swe prawa do Andory władcom Francji. Gdy w latach 1812-1813 Cesarstwo Francuskie podbiło Katalonię, Andorę włączono do jednego z czterech departamentów Katalonii (départament de Segre). W 1933 roku wybuchły zamieszki społeczne wywołane wyborami, a Francja przejęła księstwo. W latach 1936-1940 armia francuska broniła Andorę przed wpływem wojny domowej w Hiszpanii. Podczas ostatniej z wojen Andora była neutralna, choć formalnie od I wojny do 1958 roku była w stanie wojny z Niemcami.

Ostatnio Andora jest coraz bardziej popularnym turystycznie państwem - 9 milionów turystów co roku. Napłynęło ponad 30 tysięcy imigrantów. 80% PKB to wpływy z turystyki. Kwitnie handel, bowiem Andora jest łagodna w kwestii podatków, w tym na alkohol, produkty tytoniowe i paliwo. Ostatnio raj podatkowy dla ukrywania i prania brudnych pieniędzy kurczy się jednak, dzięki przepisom międzynarodowym i wykrywaniu przestępstw podatkowych.

Ustrój polityczny Andory

Podstawą ustroju jest konstytucja z roku 1993, w której przypisano Andorze status niezależnego, demokratycznego, parlamentarnego współksięstwa. Przed tym okresem istniał zakaz działania partii politycznych. Co ciekawe, najważniejszymi osobami w państwie są dwie osoby równocześnie: biskup Seo de Urgel (miasto w Hiszpanii) oraz prezydent Francji. Są reprezentantami kraju i mogą wetować traktaty międzynarodowe. Władza ustawodawcza jest w rękach parlamentu zwanego Radą Generalną (liczy 28 członków - połowa wchodzi do Rady z listy krajowej, a druga z siedmiu dwumandatowych okręgów wyborczych). Władzę wykonawczą ma premier stojący na czele rządu.

Mieszkańcy Andory

Dziś dwie trzecie mieszkańców to imigranci, którzy nie mają prawa głosu w wyborach, nie mogą być prezydentem ani nie mogą posiadać więcej niż jedną trzecią udziałów w lokalnej firmie. Na 85 082 osoby, wg danych z lipca 2011 roku, oprócz rdzennej ludności (31 363 osoby, 33% mieszkańców) składają się w większości Hiszpanie (23%), Portugalczycy (21%) i Francuzi (17%). Język kataloński ma tu status urzędowego. Większość osób mieszka w dolinie rzeki Envaliry, gdzie znajduje się stolica - Andora. Pracują w sektorze turystycznym, handlu i usługach finansowych.
W 1900 roku mieszkało tu około pięciu tysięcy osób.

Najważniejsze miasta Andory i ich ludność:
Andorra la Vella – 20 tysięcy
Les Escaldes – 15 tysięcy
Encamp – 11 tysięcy
Sant Julia de Loria – 7 tysięcy
La Massana – 7 tysięcy
Canillo – 3 tysiące
Ordino – 2 tysiące

Andora - najważniejsze informacje

Andora w całości leży w Pirenejach, dlatego średnia wysokość terenu to 1996 m n.p.m. Na zboczach rosną łąki i lasy, choć tradycyjne zawody związane z rolnictwem są już rzadko wykonywane.

Granica: Hiszpania – 65 km, Francja – 60 km
Kraj jest członkiem ONZ. Andora nie należy do Unii Europejskiej.
Kod ISO 3166: AD
Domena internetowa: .ad
Kod samochodowy: AND
Kod samolotowy: C3
Zasoby naturalne: żelazo, miedź, ołów, drewno.
Dewiza Andory: (łac.) Virtus Unita Fortior (Jedność wzmacnia, dosł.: cnota zjednoczona jest silniejsza)
Hymn Andory: El Gran Carlemany (Karol Wielki)
Religia: dominuje Kościół rzymskokatolicki – 90%; pozostałe wyznania to głównie: Islam – 0,6%, Protestantyzm – 0,25%, Świadkowie Jehowy – 0,2%, Zielonoświątkowcy – 0,1%, Wspólnota anglikańska – 0,05%, Wolni Chrześcijanie – 0,04%.

Mapa Andory

Zdjęcia: Asia Smieja, Tomasz Meksuła, Tomasz Kwiecień. Dziękujemy!

Jeżeli też posiadasz swoje zdjęcia z ciekawych miejsc, pochwal się nimi - prześlij je do nas i opublikujemy je z informacją o Twoim autorstwie.